Rozdział 5
Podczas lotu: wszystko o instrumentach, klawiaturze i menu

Poniżej znajdziesz opis głównych systemów, które pozwalają sterować programem i pilotować samolot. Zakładamy, że masz pewne podstawowe pojęcie o lataniu albo masz już może doświadczenie z innymi symulatorami. Jeśli jesteś zupełnie początkującym pilotem, samouczki w rozdziale 7, Samouczki są lepszym źródłem nauki latania we FlightGear.

W katalogu instalacyjnym znajdziesz ulotkę do wydrukowania, z głównymi skrótami klawiaturowymi:

FlightGear/Docs/FGShortRef.pdf

Dodatkowo, menu Pomoc w symulatorze zawiera opis najważniejszych skrótów klawiaturowych.

5.1 Uruchomienie silnika

Przed rozpoczęciem lotu, w zależności od typu samolotu, może być konieczne uruchomienie silnika/ów. Poniższe instrukcje są ogólne, dlatego zapoznaj się z pomocą lub samouczkami dotyczącymi samolotu (menu Pomoc), aby uzyskać bardziej szczegółowe instrukcje.

Po uruchomieniu silnika sprawdź, czy hamulce postojowe są zaciągnięte. Jeśli tak, naciśnij klawisz B, aby je zwolnić.

5.1.1 Samoloty tłokowe

W samolotach z silnikiem tłokowym, iskrowniki są sterowane za pomocą klawiszy { oraz }. W większości samolotów rozrusznik włącza się za pomocą klawisza s. W samolotach wielosilnikowych możesz wybrać silniki, którymi chcesz sterować. Użyj klawisza ~, aby wybrać wszystkie silniki naraz. Większość iskrowników ma 4 pozycje: OFF, LEFT, RIGHT i BOTH. Aby więc uruchomić wybrany silnik, naciśnij trzykrotnie klawisz } (aby przestawić iskrowniki na BOTH), a następnie przytrzymaj s .

Należy pamiętać, że procedura uruchamiania myśliwców z czasów II wojny światowej, jest często bardziej złożona. Szczegółowe informacje można znaleźć w pomocy danego samolotu.

5.1.2 Samoloty turbośmigłowe

Uruchamianie silnika turbośmigłowego, zwykle wymaga po prostu przestawienia dźwigni mieszanki (Condition Lever) z pozycji OFF na Idle, za pomocą klawisza m .

5.1.3 Samoloty odrzutowe

Uruchomienie odrzutowca jest zwykle dość skomplikowane i różni się znacznie w zależności od modelu.

  1. Ustaw dźwignię Cutoff na pozycję ON.
  2. Włącz rozrusznik.
  3. Gdy obroty turbiny N1 osiągną około 5 %, dźwignię cutoff przestaw z powrotem na pozycję OFF.
  4. Gdy silnik osiągnie obroty robocze, wyłącz rozrusznik.

5.2 Sterowanie klawiaturą

Chociaż najlepszym sposobem na czerpanie przyjemności z FlightGeara jest używanie joysticka/wolanta i pedałów steru kierunku, to możesz także latać używając samej klawiatury lub w połączeniu z myszką, jak opisano poniżej. Niezależnie od preferowanego sposobu sterowania samolotem, niektóre czynności można wykonać tylko za pomocą klawiatury.

Przypisania klawiszy nie są zakodowane na stałe i można je zmieniać. Możesz sprawdzić przypisania klawiszy w pliku keyboard.xml, który znajduje się w katalogu instalacyjnym FlightGeara. To jest zwykły plik tekstowy, czytelny dla człowieka. Nie zalecamy modyfikować plików w katalogu instalacyjnym, ale na bazie tego pliku, możesz stworzyć własny, w dowolnej lokalizacji i dołączyć go za pomocą opcji wiersza poleceń
--config=ścieżka/twoj-plik-keyboard.xml. Chociaż edycja tego pliku może nie być łatwa dla początkujących, bardziej zaawansowani użytkownicy mogą przypisać sobie klawisze tak aby pasowały do ich upodobań, czy też innych symulatorów. Pamiętaj także, że każdy samolot może mieć także zdefiniowane własne przypisania klawiszy, które należy szukać w katalogu danego samolotu.

5.2.1 Sterowanie samolotem

Aby mieć pełną kontrolę nad samolotem za pomocą klawiatury, upewnij się, że NumLock jest włączony, a okno FlightGeara jest aktywne (tj. ma fokus).

Tabela 5.1 pokazuje skróty klawiaturowe do odchylania powierzchni sterowych samolotu oraz sterowania przepustnicą.

Klawisze numeryczne Akcja
9 / 3 Siła ciągu
4 / 6 Lotki
8 / 2 Ster wysokości
0 / Enter Ster kierunku
5 Lotki oraz stery wysokości i kierunku w pozycji neutralnej
7 / 1 Trymowanie steru wysokości
Tabela 5.1: Podstawowe sterowanie samolotem

Dodatkowo, tabela 5.2 pokazuje skróty klawiaturowe do sterowania silnikami.

Klawisz

Akcja

!

Wybierz pierwszy silnik

@

Wybierz drugi silnik

#

Wybierz trzeci silnik

$

Wybierz czwarty silnik

Wybierz wszystkie silniki

{

Przekręć iskrownik w lewo dla wybranego silnika

}

Przekręć iskrownik w prawo dla wybranego silnika

s (przytrzymaj)

Uruchom rozrusznik dla wybranego silnika

M / m

Zubóż/wzbogać mieszankę dla wybranego silnika

N / n

Zmniejsz/zwiększ obroty śmigła dla wybranego silnika

Tabela 5.2: Klawisze sterujące silnikiem

Oraz klawisze do sterowania drugorzędnymi systemami samolotu pokazano w tabeli 5.3.

Klawisz

Akcja

b (przytrzymaj)

Hamulce wszystkich kół

, / . (przytrzymaj)

Hamulec lewego/prawego koła (przydatne dla hamowania różnicowego)

l

Włącz/wyłącz blokadę koła ogonowego

B

Włącz/wyłącz hamulec postojowy

g / G

Podnieś/opuść podwozie

Spacja

Push To Talk (PTT) – „naciśnij aby mówić” (dla komunikacji głosowej)

-

Otwórz menu czata dla trybu multiplayer

_

Napisz wiadomość tekstową na czacie multiplayer

[ / ]

Wsuń/wysuń klapy

j / k

Wsuń/wysuń spojlery

Ctrl-b

Zastosuj/schowaj hamulce aerodynamiczne

Tabela 5.3: Drugorzędna kontrola samolotu

5.2.2 Sterowanie symulatorem

Aby zmienić kierunek patrzenia, musimy wyłączyć NumLock. Dostępne sterowanie jest pokazane w tabeli 5.4.

Klawisze numeryczne Kierunek patrzenia
Shift-8 Na wprost
Shift-7 Na lewo/wprost
Shift-4 Na lewo
Shift-1 Na lewo/w tył
Shift-2 Do tyłu
Shift-3 Na prawo/w tył
Shift-6 Na prawo
Shift-9 Na prawo/wprost
Tabela 5.4: Kierunki patrzenia

Dodatkowo, tabela 5.5 zawiera klawisze, które pozwalają kontrolować wyświetlanie.

Klawisz Akcja
P Włącz/wyłącz tablicę przyrządów
c Przełącz między kokpitem 3D a 2D (o ile samolot oferuje oba)
S Przełącz między pełną a minimalną tablicą przyrządów
Ctrl-c Włącz/wyłącz zaznaczenie klikalnych elementów kokpitu
h Włącz/zmień kolor/wyłącz HUD
H Zmień jasność HUD
i / I Zmień informacje wyświetlane na HUD
x / X Zbliżenie/oddalenie widoku
Ctrl-x Przywróć domyślne oddalenie widoku
v / V Przełącz na następny/poprzednik widok
Ctrl-v Wróć do widoku pilota
z / Z Zwiększ/zmniejsz widoczność (mgłę)
Ctrl-z Przywróć domyślną widoczność
F10 Schowaj/pokaż menu główne
Shift-F10 Włącz/wyłącz tryb pełnoekranowy
Tabela 5.5: Opcje wyświetlania

Wreszcie, ogólne klawisze sterujące symulatorem są zawarte w tabeli 5.6.

Klawisz

Akcja

p

Zapauzuj/odpauzuj symulację

a / A

Przyspiesz/spowolnij symulację

t / T (przytrzymaj)

Przestaw zegar do przodu/do tyłu (symulacja płynie normalnie)

Ctrl-r

Włącz powtórkę

F3

Zapisz zrzut ekranu do pliku

Alt-F3

Zapisz serię zrzutów ekranowych w celu uzyskania widoku panoramicznego

Ctrl-F3

Zapisz serię zrzutów ekranowych w celu uzyskania cubemapy

Esc

Zamknij symulator

Shift-Esc

Zresetuj symulator

Tabela 5.6: Ogólne sterowanie symulatorem

5.2.3 Sterowanie autopilotem

FlightGear obsługuje dwa typy autopilota – ogólny autopilot, który działa ze wszystkimi statkami powietrznymi (nawet tymi, które normalnie nie mają autopilota) oraz autopilot specyficzny dla danego samolotu, którym steruje się z kokpitu.

Podstawowym autopilotem można sterować za pomocą klawiszy pokazanych w tabeli 5.7.

Klawisz Akcja
Backspace Włącz/wyłącz autopilota
Ctrl-a Włącz/wyłącz utrzymywanie wysokości (ALT HOLD)
Ctrl-g Włącz/wyłącz przechwycenie ścieżki schodzenia (GS)
Ctrl-h Włącz/wyłącz utrzymywanie kursu (HDG)
Ctrl-n Włącz/wyłącz tryb nawigacji na VOR/Localizer (NAV)
Ctrl-s Włącz/wyłącz automatyczną przepustnicę
Ctrl-t Włącz/wyłącz tryb utrzymywania wysokości nad terenem (AGL Hold)
Ctrl-u Zwiększ wysokość o 1000 stóp
F6 Przełącz tryb kursu (HDG) na kurs rzeczywisty (true heading)
F11 Pokaż okno autopilota
8 / 2 Zmniejsz/zwiększ nastaw utrzymywanej wysokości (ALT HOLD), skok co 100 stóp
4 / 6 Zmień nastaw kursu (HDG) dla autopilota o 1 stopień w lewo/prawo
9 / 3 Regulacja automatycznej przepustnicy
Tabela 5.7: Sterowanie autopilotem

Skrót klawiaturowy Ctrl-t jest szczególnie interesujący, ponieważ sprawia, że Twój samolot zachowuje się jak pocisk manewrujący i podąża wraz z terenem. Ctrl-u może się przydać w nagłych wypadkach, np. gdy widzisz, że zaraz się rozbijesz.

5.3 Sterowanie myszką

Oprócz wybierania elementów menu i klikania elementów w kokpicie, myszka ma też inne, ważne zastosowania we FlightGear.

Istnieją trzy tryby pracy myszki: normalny (jako wskaźnik do klikania), tryb sterowania lotem i tryb rozglądania się. Możesz przełączać się między trybami za pomocą klawisza Tab .

5.3.1 Tryb normalny

W trybie normalnym można klikać elementy w menu oraz klikalne elementy w kokpicie. Ten tryb można rozpoznać po normalnym kursorze strzałki.

Aby wcisnąć przycisk, czy przestawić przełącznik, po prostu kliknij go lewym lub środkowym przyciskiem myszki.

Aby regulować pokrętłem, np. na panelu radia lub przesunąć przepustnicę, kliknij po jego lewej stronie, aby zmniejszyć wartość lub po prawej, aby ją zwiększyć. Kliknięcie lewym przyciskiem myszy, wykona małą regulację, a środkowym, większą. Niektóre elementy sterujące, takie jak radio, również obsługują kółko myszki, podczas gdy inne, takie jak przepustnice, obsługują przeciąganie myszką z wciśniętym lewym przyciskiem.

Wciśnięcie Ctrl-c podświetli wszystkie klikalne elementy samolotu.

5.3.2 Tryb sterowania samolotem

W trybie sterowania samolotem, poruszając myszką, można oddziaływać na powierzchnie sterowe samolotu. Ten tryb można rozpoznać po tym, że kursor myszy wyświetla się jako krzyżyk.

W tym trybie poruszanie myszką w lewo lub w prawo, steruje lotkami, tak aby przechylić samolot na skrzydło. Poruszanie myszką do przodu i do tyłu steruje sterem wysokości, czyli zmienia pochylenie samolotu.

Przytrzymanie lewego przycisku myszy zmienia zachowanie, w taki sposób, że poruszanie myszką w lewo/w prawo będzie odchylać ster kierunku. Natomiast przytrzymanie środkowego przycisku myszy i przesuwanie jej do przodu/do tyłu będzie sterować przepustnicą.

I jeszcze, kręcąc kółkiem myszki można trymować ster wysokości.

Tryb sterowania myszką jest szczególnie przydatny, jeśli nie masz joysticka, ponieważ zapewnia znacznie lepszą kontrolę nad samolotem, niż używanie samej klawiatury. Jeśli zamierzasz regularnie używać myszy do sterowania samolotem, zaleca się włączenie automatycznej koordynacji, aby lotki były połączone ze sterem kierunku. Można to zrobić za pomocą dodania opcji --enable-auto-coordination podczas uruchamiania symulatora lub za pomocą Launchera, zaznaczając opcję Włącz automatyczną koordynację.

5.3.3 Tryb rozglądania się

W trybie widoku można rozglądać się za pomocą myszy. Ten tryb można rozpoznać po tym, że kursor zmienia się na dwukierunkowe strzałki – lewo/prawo.

W tym trybie, po prostu ruszanie myszą, przesuwa i obraca kamerą w bieżącym widoku. Jest to szczególnie przydatne podczas rozglądania się po kokpicie lub wyglądania przez okno. Kółko przewijania może służyć do przybliżania lub oddalania widoku. Kliknięcie lewym przyciskiem myszy przywraca widok z powrotem do pozycji początkowej, np. w kokpicie patrzenie na wprost.

Przytrzymanie środkowego przycisku myszy i poruszanie nią, umożliwia przesuwanie kamery w lewo/w prawo oraz w górę/w dół. Poruszanie myszą, przy jednoczesnym wciśnięciu środkowego przycisku i klawisza Ctrl, pozwala przesuwać kamerę do przodu i do tyłu.

5.4 Pozycje w menu głównym

Pasek menu zapewnia dostęp do różnych opcji symulatora oraz samolotu. Wiele samolotów ma własną pozycję w menu, z wieloma opcjami umożliwiającymi skonfigurowanie samolotu czy też pozwalającymi na automatyczne uruchomienie silników. Menu dla samolotu można znaleźć na końcu paska menu głównego, najczęściej występuje jako nazwa samolotu, który wybraliśmy do lotu.

Aby wyświetlić lub ukryć pasek menu, naciśnij klawisz F10. Możesz także wyświetlić ukryte menu automatycznie, po prostu przesuwając kursor myszy na górę ekranu. W opcjach widoków możesz też włączyć auto-ukrywanie paska menu.

Pasek menu zawiera następujące menu i opcje:

5.5 Tablica przyrządów

PIC

Rysunek 5.1: Kokpit 3D Cessny 172P Skyhawk (1982)

Samoloty w ramach FlightGear mogą mieć zarówno dwuwymiarową, jak i trójwymiarową tablicę przyrządów. Trójwymiarowy kokpit zapewnia znacznie bardziej realistyczny widok, ale może być mniej czytelny na małych monitorach.

Domyślna Cessna 172P (c172p) ma zarówno trójwymiarowy, jak i dwuwymiarowy kokpit. Kokpit 3D jest aktywowany domyślnie po uruchomieniu FlightGeara, ale możesz wyświetlić panel 2D poprzez włączenie opcji Show 2D Panel wybierając z menu Widok Opcje widoku lub naciskając kombinację klawiszy P.

W kokpicie 3D, wszystkie dźwignie, pokrętła i przełączniki, można obsługiwać za pomocą myszki. Aby przełączyć coś w kokpicie, wystarczy to kliknąć lewym/środkowym przyciskiem myszy. Niektóre instrumenty (szczególnie radia) i wszelkie pokrętła, można obracać za pomocą kółka myszki. Inne elementy sterujące (takie jak przepustnica) można również przeciągać trzymając lewy przycisk myszy, albo przewijać rolką myszy, albo po prostu klikać lewym/środkowym przyciskiem myszy.

W przypadku pokręteł na panelu 2D, środkowy przycisk myszy wprowadza większą zmianę (większy skok, ale mniej precyzyjny) niż lewy przycisk (mały skok, ale precyzyjny). Na panelu 2D, kliknięcie prawej strony pokrętła zwiększy wartość, a kliknięcie lewej strony pokrętła zmniejszy ją. Za pomocą Ctrl-c można wyświetlić sobie klikalne strefy.

5.6 Wyświetlacz przezierny (Head-Up Display, HUD)

FlightGear zawiera także wyświetlacz przezierny, z ang. HUD (Head-Up Display). HUD-y są zazwyczaj spotykane w samolotach wojskowych i niektórych odrzutowcach. Jednak FlightGear pozwala na używanie HUD-a we wszelkich samolotach, także lotnictwa ogólnego. Aby aktywować HUD, naciśnij klawisz h.

PIC

Rysunek 5.2: Wyświetlacz przezierny (HUD)

HUD pokazany na rys. 5.2 wyświetla wszystkie główne parametry lotu samolotu. W środku znajduje się wskaźnik pochylenia (w stopniach). Powyżej mamy wskaźnik wychylenia lotek, a poniżej wskaźnik wychylenia steru kierunku. Odpowiedni wskaźnik dla steru wysokości wraz ze wskaźnikiem trymu, znajdują się po lewej stronie skali pochylenia. Na samym dole znajduje się prosty wskaźnik koordynacji zakrętu.

Najbardziej na lewo, znajdują się dwie skale: wewnętrzna wyświetla prędkość (w węzłach), podczas gdy zewnętrzna wskazuje położenie przepustnicy. Dwie skale, najbardziej położone po prawej stronie, wyświetlają wysokość – wewnętrzna pokazuje wysokość nad ziemią, a zewnętrzna wysokość nad średnim poziomem morza, obie w stopach.

Poza tym HUD zawiera dodatkowe informacje w górnym obszarze. Po lewej stronie znajdziesz informacje z GPS-a, prędkość względem ziemi i siłę przeciążenia. Na górze jest również wyświetlana Twoja aktualna pozycja jako długość i szerokość geograficzna oraz kurs.

Duża strzałka wskazuje na aktywną wieżę kontroli lotów.

Możesz zmienić kolor HUD-a używając klawisza H lub h. Natomiast klawisze i/I zmieniają wyświetlane informacje.